mercoledì 3 marzo 2010

Pri la nomi dil populi

De la reto sociala “Parolez Ido”

Me skribis:

Kara Rosto,

en realeso tala distingo en Ido, segun la nuna reguli, ne esas posibla.

La sistemo di Ido derivas la nomi di la habitanti de la radiki di la landi, e ne lo kontrea; fakte existas la sufixo -an- por ica derivo, ma ne existas sufixo por formacar la landi de la populi.

La sufixo -i- esas ya por formacar nomi di landi, ma nomi komuna, ne nomi propra: ol adoptesis por formacar nomo di lando ne de la populo, ma de la persono qua guvernas, administras certena lando, regiono, teritorio; atencez la defino di ca sufixo: "... por indikar « lando, regiono, domeno dependanta de... » e konseque la resortiso dil autoritato di..."
do ol relatas teritorio "dependanta de" persono, autoritatozo qua administras ol, ed, exemple, Italia ne dependas del Italiani, qui ne esas l'autoritatozi qui guvernas Italia;
fakte remarkez ke en l'exempli skribita en la KGD ne esas nomi propra di nacioni derivita de la populi: "baronio, komtio, dukio, princio, rejio, episkopio, parokio";
omnu de li derivesis de la persono qua guvernas od administras ta teritorio.

Me invitas tu lektar altra parto di la KGD: en la chapitro titulizita "Propra nomi", la paragrafi 19 e 20 kontenas l'expliko di la sistemo:

"19. — La maxim multa nomi di landi e ti di la kin parti dil mondo konservas sua Latina formo historiala, kom fakte konocata internacione :
Europa, Afrika, Amerika, Azia (4), Oceania, Anglia, Belgia, Bolivia, Dania, Francia, Germania, Grekia, Hispania, Italia, Rusia, Skotia, Suedia; Arabia, Armenia, Australia, Laponia, e. c. (Videz la lexico) (5).

20. — La nomi di la habitanti derivas de oli per l'adjunto dil sufixo -an, pos supreso dil a finala : Europ-ano, Itali-ano, Bolivi-ano, e. c.
La formi Angliano, Franciano, Germaniano, Rusiano, Suediano, Daniano, Poloniano, Grekiano, Arabiano, Hispaniano, Skotiano, Laponiano, Suisiano esas tote reguloza, do permisata. Ma per imito dil uzado internaciona, qua por ta nomi di rasi o populi havas formi plu kurta, Ido preferas Anglo, Franco, Germano, Ruso, Suedo, Dano, Polono, Greko, Arabo, Hispano, Skoto, Lapono, Suiso (6).
De li venas reguloze l'adjektivi Angla, Franca, Germana, Rusa, Sueda, Dana, Polona, Greka, Araba, Hispana, Skota, Lapona, Suisa.
"

Do nur por certena nomi di populi existas anke formi plu kurta, qui esas simpla abreviuri, pro ke la lingui nacionala havas kurta nomi por ta populi.
Ma nur por ta nomi di populi. Remarkez anke la noto 6 dil paragrafo 20:

"(6) Nur la formo per -ano esas generala e generaligebla; la nomi di populi quale Anglo, Ruso esas nur abreviuri di la reguloza Angliano, ec. e devas konsideresar kom aparta kazi. (Progreso, VI, 95.)"

Do la formi plu kurta havas exakte la sama signifiko di la korespondanta formi plu longa:
Anglo = Angliano.
To signifikas ke, anke en ca kazi, ne existas distingo inter habitanti ed etniani*.

En la kazo di la populo di Italia, existas nur la formo Itali-an-a, derivita de Itali-a;
fakte ne existas radiko Ital-, existas nur la radiko Itali-, qua esas la radiko di la naciono Itali-a.

Saluti amikala!

Tiberio


Rosto skribabis:

Forsan me ne komprenas ulo, ma ad me la kazo di landani e naciani semblas plu simpla. En "KOMPLETA GRAMATIKO DETALOZA" esas skribita:
-i-. — Ta sufixo pasable internaciona adoptesis per la decido 487 por indikar « lando, regiono, domeno dependanta de... » e konseque la resortiso dil autoritato di... Ex. : baronio, komtio, dukio, princio, rejio, episkopio (43), parokio, e. c.

-an-. — Ta sufixo, -anus en la Latina, an, ano, ain, ien en altra lingui, quik adoptesis por indikar individuo apartenanta a klaso (urbo, lando, ensemblo) homo esanta «membro di... » : urbano, landano senatano, akademiano, societano, Kristano (16), samreligiano, samideano (17), samskopano, samluktano, e. c.; Kanadano, Italiano, Portugalano, Braziliano, Boliviano, e. c. (Videz ye la propra nomi en la Gramatiko.)


Do, "Ital-i-ano" esas membro dil lando Italia, mem lu esus Rusa segun sua nacio.
E "Ital-an-o" (sen sufixo "-i-") esas membro dil nacio "itali". Ma la formo "Italano" kustumale ne esas uzata nam esas uzata plu kurta formo "Italo".

Nessun commento:

Posta un commento