giovedì 21 maggio 2009

Pri "quanto" e "quanteso"

Letro privata

Me skribis:

Kara José,

yes, la vorto "quantajo" esas nekorekta: en realeso olu ne existas, nam la sufixo -aj- aplikesas nur al radiki dil adjektivi qualifikanta, ne al radiki dil adjektivi/pronomi nedefinita.

Kande on derivas substantivi del adjektivi qualifikanta, on bezonas savar ka tala substantivi indikas personi o kozi, e do on distingas la kozi de la personi per la sufixo -aj-, exemple:
de "bel-a" on derivas "bel-o" = "persono bela", e "bel-aj-o" = "kozo bela";
amba substantivi havas la dezinenco -o, ma un de oli havas la sufixo -aj- e l'altra ne;

kontree, kande on derivas pronomi del adjektivi nedefinita, on uzas du dezinenci vice un sola, nam onu havas la dezinenco -u e la dezinenco -o, do por tala klaso di vorti existas altra sistemo:

per la dezinenco -u on formacas pronomi indikanta personi o kozi bone definita e konocata, t. e. kozi mencionita en la texto, do on ne bezonas distingar la kozi de la personi per sufixo, nam la pronomo relatas ento quan ni konocas, e do ni savas anke ka tala ento esas persono o kozo; me agas exemplo per la radiko "kelk-":
del adjektivo nedefinita "kelka" on derivas la pronomo "kelku", qua povas relatar persono o kozo mencionita en la texto:
- "kelku de ni studias matematiko" > "kelku" = "kelka persono", nam "ni" esas personi;
- "kelku de la flori esas reda" > "kelku" = "kelka kozo, objekto", nam "la flori" esas kozi, objekti;

per la sama dezinenco -u on formacas anke pronomi indikanta enti ne mencionita en la texto, ed en ica kazi tala pronomi indikas personi:
- "kelku ja dormeskis" > "kelku" = "kelka persono";

per la dezinenco -o on formacas pronomi relatanta ulo tote ne definita, kozo ne konocata:
- "kelko eventis dum ica nokto" > "kelko" = "kelka kozo";

nu, per ica sistemo on tote ne bezonas la sufixo -aj-.

Pri la radiko "quant-" existas la pronomo "quanto", qua indikas "quanta kozo", exemple "quanta aquo", e. c.
Ca esas la pronomo uzenda en tua exempli:
- "la quanto quan ni obtenis esis cent euri";
- "me ne savas adicionar tala quanti sen uzar kalkulilo";
- "la quanto de aquo qua pluvis esis historiala".

Existas anke la substantivo "quanteso", qua esas plu abstrakta nam ol indikas "l'esar quanta"; esas subtila difero inter la du vorti: "quanto" relatas konkreta kozi (ex: "quanto de aquo", "quanto de boteli"), dum ke "quanteso" relatas stando, abstrakta mezuro (ex: "adverbi di quanteso", "vorti indikanta quanteso", "la qualeso esas plu importanta kam la quanteso");
praktike ol esas la sama difero existanta inter "verajo" (konkreta: "kozo vera") e "vereso" (abstrakta: "l'esar vera");
fakte tua exempli pri "verajo" e "vereso" esas korekta:
- Tu ganis la vereso legala, ma ne la reala. Ni savas quon tu agis.
- Tu trompis lu en la ludo, e to es la verajo quan ni savas.

Me adjuntas plusa exempli:
- "Ni savas la VERESO di tua afirmaji" (= "Ni savas ke tua afirmaji ESAS VERA");
- "To quon me raportis esas la VERAJO" (= "To quon me raportis esas la KOZO VERA").

Bone, me esperas explikir omno sat klare.

Saluti amikala!

Tiberio

José skribabis:

Hola, Tiberio:

(...) Nun me havas altra questiono por tu segun lo lektita da me en Postamundi, relate la vorto ceterajo, ma cafoye on traktas pri la vorto "quanteso". Ja ke ol finas per la sufixo "eso", me hezitas pri olua uzado, nam me komprenas ke tala sufixo relatas traito pri ulo, o pri vertui od standi di kozi. Lore, la vorto "quantajo" esus nekorekta?

Me parolas pri omna kozi qui es en grupo, loko, kolekto, exemple:

- La quanteso/ajo quan ni obtenis esis cent euri.
- Me ne savas adicionar tala quantesi/aji sen uzar kalkulilo.
- La quanteso/ajo di aquo qua pluvis esis historiala.


Lo sama eventas a me pri la vorto vereso/verajo, nam me komprenas ke me devas uzar "vereso", kande on parolas pri la vertuo, la stando di esar vera di certena situeso(altra eso) e verajo kande me parolas pri certena e specifika kozo qua esas vera.

- Tu ganis la vereso legala, ma ne la reala. Ni savas quon tu agis.
- Tu trompis lu en la ludo, e to es la verajo quan ni savas.

Vere amikale
Jose

Remarkez:
L'autoro di ca letro donis a me la permiso por la publikigo di ol che ca blogo*.

Nessun commento:

Posta un commento