giovedì 26 marzo 2009

Pri "komputero*" (1)

De la forumo "linguolisto" (msj. n. 3347)

Me skribis:

Kara samideani,

me opinionas ke Ido bezonas ne nur la vorto por l'aparato (A "computer"), ma anke la vorto por la ago di ta aparato, t. e. la ago elaborar e traktar la *datumi kontenata da ol.

Ido organizesas en maniero havar la vorti por la agi e por l'instrumenti, derivante l'uni de l'altri per l'uzo komoda e facila (e reguloza) dil sufixi, quale "telefonar" e "telefonilo", "martelo" e "martelagar".

Do esus bona, segun me, decidar vorto por la ago e derivar l'aparato per sufixo (quale pri "telefon-ar" > "~-il-o"), nam en l'altra maniero ni havus la verbo *komputor-ag-ar, quan me judikas kom kelkete pezoza.

Or la radiko por expresar la ago, segun omni (me kredas), esus *komput-(ar), e por l'aparato on derivus la vorto de ta radiko per sufixo.

Nu, segun me, en ica kazo, la sufixo maxim apta e konvenanta tamen esus ne "-il-", ma "-er-", nam, en la kazo dil telefonilo, ni exekutas la ago telefonar, e la telefonilo esas l'instrumento qua posibligas la ago exekutata da ni; kontree, en la kazo dil *komputoro, ni nur presas klavi por komandar ago, ma ta ago (elaborar *datumi) exekutesas dal aparato; do la derivajo esus *komput-er-o.

Fakte la sufixo -er- darfas aplikesar anke a nomi di objekti, quale explikesas en la KGD, en la chapitri pri la sufixi;
on lektas pri la sufixo -er-:
"Ta sufixo aplikesas anke a nomi di bestii o di objekti qui esas karakterizata da specal ago kustumala : reptero, ruminero, rodero, klimero; remorkero, krozero, flotacero (Vid. sufixo -il)";
e pri la sufixo -il-:
"-il- indikas instrumento (o implemento) : on brosas per brosilo, on pektas per pektilo; ma -er indikas aganto : remorkero remorkas per su ipsa".

En ica maniero ni havus anke vorto qua esas plu simila al formo "computer" dil Angla e ne nur dil Angla, nam anke la Germana, l'Italiana e la Rusa uzas la sama o simila formo, do vorto plu internacione rikonocebla.

Parenteze, Esperanto ne povas formacar ta vorto nam ol ne havas la sufixo -er- kun tala senco: pro ca motivo olu havas la formo "komputilo".

Saluti kordiala!

Tiberio Madonna

5 commenti:

  1. Ma quo pri: komputatoro o komput(at)oro.? Me trovis che lingvolisto multa mesaji pri ca temo.
    Krei vorton quale komputoro, komputero .... esas tre urjanta kozo en Ido.
    Ja depos multa yari omni diskutas , ma nulo rezultas.
    quon agar ?

    amike
    Wk

    RispondiElimina
  2. Tu esas justa pri l'urjo di ca afero; en ica mesajo me intencis sugestar solvuro sen krear nova sufixi ma nur radiko, por solvo plu rapida; ma certe anke la problemo generala pri sufixo por mashini ed aparati esas solvenda, e me parolos pri lo en la du sequanta mesaji (publikigota hike en la du venonta jovdii): en ta mesaji me parolos pri -or- ed -ator- ed anke pri altra sufixo (-itor-); la sufixo -or- havas plu kam un problemo, e do tote ne esas sustenata da me; la sufixo -ator-, qua anke semblis havar problemo, en realeso esus lo ideala, nam multa radiki qui finas per "ator" ja indikas mashini, ed on povas abolisar oli kom radiki aparta e formacar la nomi di ta mashini derivante oli per radiko e sufixo -ator-; la radiki finanta per "ator" qui ne indikas mashini (tre poka) ne kreus problemi e durus existar kom radiki aparta, nam en la praktiko ne esus risko di miskompreno.
    Retroirante a "komputero*", se on ne volus derivar ta vorto de verbo e sufixo, on povus adoptar ol kom radiko aparta, nam la formo maxim internaciona esas "computer" e ne "computor", qua existas en nula linguo, e do la propozo di "komputoro*" kom aparta radiko ne esas justifikebla, segun me.
    Pri la fakto ke krear ca vorto esas urjanta, me timas ke ol devos difuzesar per la praktikala uzo, se ol ne adoptesos oficale.
    Amikale,
    Tiberio

    RispondiElimina
  3. La vorto "komputero" semblas bona a me. Ica vorto esas simpla e komprenebla. Pro quo oni ne volas la vorto "komputero"? Forsan pro ke oni ne amas angla linguo? Lo ne esas bona kauzo.

    RispondiElimina
  4. Me plene konkordas kun tu pri l'apteso di "komputero*", e me ne savas pro quo ol ne plezas.

    RispondiElimina
  5. Ups! Me korektigas mea unesma komento skribita supere:
    me parolos pri la sufixi -or- ed -ator- (ed -itor-) nur en un mesajo, la venonta (publikigota en ca blogo* nexta-jovdie).

    RispondiElimina